Hepatit C virusu digər Hepatit B – də olduğu kimi, həm Parenteral həm də qeyri parenteral yolla yoluxur.
I. Parenteral yol (Yüksək Risk): Hepatit C virusu ən çox 60 % hallarda parenteral yoluxur.
– İnfeksiyolaşmış qan tranfuzyonu 44% hallarda
– Damar yolundan ilac kullanan insanlarda
– Böyrək dializi yapılan xəstələrdə
– C virusu ilə bulaşmış iynə batması ilə.
II. Parenteral olmayan yoluxma yolu (Aşağı risk )
– Seksual yolla yoluxma. Ailə içi normal monoqon evli kişilərdə bu yoluxma çox aşağıdır. Hətta 1000/3 nəfərdə ola bilər.
– Çox portnyorlu homoseksuallar.
– Aktiv seks həyatı yaşayanlar.
– Açıq yaradan sızan sızıntı ilə
– Infeksiya yoluxmuş bir insanın jileti, diş fırçası, manikur makası, hətta pomadasını istifadə etməklə(dodağda açıq yara varsa)
– C virusu daşıyan (carrier) biri ilə eyni evdə yaşama
– Anadan uşağa keçmə
1. Anadan çift yolu ilə çoçuğa vertikal keçmə
2. Doğum əsnasında anadan qan və sekresyonu ilə yoluxma
3. Doğumdan sonra ana südü ilə bəslənmə ilə yoluxma
4. Döymə (totto) və ya tatuaj, kulak deşmə ilə də az da olsa yoluxma mümkündür. Eyni zamanda göbək deşmə (piersing) ilə də infeksiya keçə bilər.
Önəmli Bilgi: C Hepatiti xəstələrin serumlarında HCV RNA pozitiv olduğu halda bu xəstələrin tüpürcək, sperma, sidik, nəcis, vaginal ifrazatında Hepatit C virusu təsdiq edilməmişdir. Bunun səbəbini qandakı virus sayısının aşağı olması ilə əlaqələndirirlər. Vireminin yüksək olduğu zaman bu vücud sıvılarında da HCV RNA pozitiv ola bilər.
Cinsəl yolla və ev içi təmasla HCV ilə yoluxma şansı olduğca aşağıdır. HCV – nın cinsəl yolla yoluxması mümükündür. Lakin bunun hansı hallarda olduğu aşkar olunmamışdır.
HCB Pozitiv xəstələr cinsi portnyorları ilə infeksiya aşkarlanan kimi necə yaşamışlarsa, o şəkildə də davam etməli, sadəcə serologi kontrol aparılmalıdır. Erkən yaşda cinsi aktivliyə başlama, çox syaıda cinsəl partnyor, cinsəl yolla yoluxan digər xəstələrin varlığı, prezervativ istifadə etməmə, HCV infeksiyonu ilə yoluxma şansını artırır.
HCV pozitiv anadan bəbəyinə perinatal keçiş ola bilər. HCV RNA səviyyəsi yüksək olan anadan perinatal dövrdə vertikal olaraq uzağa keçməsi mümkündür. HİV virusu ilə koinfeksiyon, intravenoz uyuşturucu qəbulu yoluxma riskini artırmaqdadır. Əgər ananın HCV RNA göstərici negativ isə yoluxma riski sıfra bərabərdir. Doğum zamamnı yoluxma şansı olduğu üçün yoluxmuş analara kesar əməliyyatı ilə doğma məsləhət görülür. Bəzi çalışmalarda təbii doğuşun yüksək riskə sahib olduğu aşkarlanmışdır. HCV ilə yoluxan uşağa antiviral müalicə verilmir. Ana südündə HCV olduğu üçün yoluxmuş ananın uşaq əmizdirməsi məsləhət görülmür.
Qan tranfüzyonu xaric başlıca yoluxma yolları: hemodializ, orqan tranplantasyonu, intravenos uyuşturucu qəbulu, akupunktur döymə.
Hemodializ xəstələrində xəstəliyin yüksək olması qan donorları və aseptik qaydalara əməl etməmə ilə əlaqədardır. Bəzi ölkələrdə HCV pozitiv xəstələrə dializ makinalarının ayrılması yoluxma riskini azaldır.
Orqan transplatasyonu olunacak xəstələr tez-tez qan transfuzyonu, öz xəstəliklərinin nüksü, orqan vericidən infeksiyanın alına bilinməsi böyül risk altındadır. Bu xəstələrə verilən immunosupressiv dərmanlar antikor gəlişimini pozduğu üçün HCV araştırarkən molekullar testlərin aparılması doğru olardı.
Alət təmizlənməsinin, sterilizasiyanın yetərincə aparılmaması nəticəsində kolonoskopi və anestiologi alətlərin istifadəsi zamanı da yoluxma halları aşkarlanmışdır. Uzun müddət xəstəxanada yatma da yoluxma üçün bir risk faktorudur. Özəlliklə onkoloji və hemotdoqi şöbələrdə xəstəliyə yoluxma mümkündür.
Uyğun olaraq sterilizasiya edilməyən təkrar istifadə olunan iynələrlə yapılan akupunktur, tatuaj, döymə kimi işləmələr də yoluxma riskini artırır.
Hepatit C üçün digər bir risk qrupu alkaqoldur. Alkaqol qəbulu edən xəstələrdə Anti HCV pozitivliyi adi xəstələrdən 30% daha çoxdur.
amamlanır.